Ijzerdeficiëntie

Ijzer is een zeer belangrijk molecule voor het correct functioneren en een goede energieproductie in spiercellen. Tevens is het belangrijk voor zuurstoftransport via hemoglobine in de rode bloedcellen.
Patiënten met hartfalen kunnen door veel factoren ijzerdeficiëntie ontwikkelen:
- intestinale malabsorptie (door gastro-intestinale congestie bij rechter hartfalen, gebruik van protonpompinhibitoren,...).
- gastro-intestinaal bloedverlies (anti-aggregantia, anticoagulantia of darmpathologie). Screening naar intestinaal bloedverlies moet volgens klinische inschatting en/of de huidige richtlijnen gedaan te worden.
- laaggradige systemische inflammatie en onderdrukking van de erytropoëse (functionele ijzerdeficiëntie).
- malnutritie door verminderde eetlust en ijzerinname.

Ijzerdeficiëntie is dan ook frequent en komt voor bij ongeveer 50% van de patiënten met hartfalen. Het is een indicator van een slechtere prognose en is geassocieerd met een lagere inspanningscapaciteit. Deze effecten zijn onafhankelijk van de graad van anemie. Dus ook zonder anemie veroorzaakt ijzerdeficiëntie een lagere inspanningscapaciteit en een slechtere prognose.

De diagnose van ijzerdeficiëntie bij een hartfalenpatiënt

Let op:

Een laag serumijzer alleen is onvoldoende voor de diagnose van ijzerdeficiëntie. Hiervoor is een daling van ferritine en/of transferrinesaturatie nodig.
Ferritine is vals verhoogd bij inflammatie. Het is een acuut fase eiwit. Beoordeling van de ijzerstatus is dus niet correct mogelijk tijdens episodes van inflammatie of infectie.

Hartfalen veroorzaakt gastro-intestinale malabsorptie van ijzer. Hierdoor is perorale substitutie niet nuttig. Inname van perorale ijzersupplementen is getest in een grote klinische hartfalenstudie, maar kon geen meerwaarde aantonen. Intraveneuze toediening van ijzer is wel efficiënt. Bovendien veroorzaken perorale supplementen nevenwerkingen (zwarte stoelgang, constipatie, maaglast,…).
Supplementen met intraveneuze toediening van ijzer verbetert bij HFrEF patiënten de levenskwaliteit, de inspanningscapaciteit en reduceert symptomen en op korte termijn hospitalisaties omwille van hartfalen, onafhankelijk van de graad van anemie. Positieve effecten op mortaliteit en hospitalisaties zijn op langere termijn echter nog niet aangetoond en worden verder onderzocht.
Bij HFmrEF en HFpEF is er nog geen bewezen voordeel en ook geen terugbetaling voor intraveneuze correctie van ijzerdeficiëntie. Dit kan in bepaalde gevallen wel overwogen worden.

Maximale dosis per toediening is 1000 mg IV. Soms moet de totale dosis verdeeld worden over 2 toedieningen, met telkens minimum 1 week tussen 2 toedieningen.
Snelle toediening over 30 minuten mogelijk.
Weinig risico op allergische reacties.
Mogelijke nevenwerking: transiënte hypofosfatemie (gedurende meerdere weken, vooral na > 1 toediening). Indien meer uitgesproken kan dit symptomen veroorzaken van vermoeidheid, spierkrampen, constipatie, nausea, botpijnen en osteomalacie.

Doseringsschema:

Voordeel: de volledige benodigde intraveneuze dosis kan in 1 keer toegediend worden.
Veel minder optreden van hypofosfatemie nadien dan bij Injectafer.
Monoferric is echter minder bestudeerd bij hartfalenpatiënten.

Terugbetaling is in België sinds 2021 specifiek voor hartfalen met gereduceerde LVEF (HFrEF) mogelijk indien aan deze criteria voldaan is:

NYHA klasse II-IV.
Ijzerdeficiëntie volgens de definitie hierboven.
LVEF ≤ 40%.
De ijzerdeficiëntie werd onderzocht op alle potentieel behandelbare/ omkeerbare oorzaken.

Deze terugbetaling moet elektronisch door een cardioloog aangevraagd worden.